Profilaktyka raka piersi - jakie badania wykonać?

Badania profilaktyczne są podstawowym elementem dbania o zdrowie organizmu. Dzięki nim schorzenia wymagające leczenia specjalistycznego mogą zostać zdiagnozowane w początkowych stadiach, co przekłada się na wyższą skuteczność leczenia. Szczególnie znaczenie ma to w kontekście chorób nowotworowych.

Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym w populacji Polek i wśród chorób nowotworowych uplasował się na drugim miejscu po raku płuca pod względem śmiertelności. Najskuteczniejszym instrumentem ograniczenia zachorowań jest podniesienie poziomu wiedzy o czynnikach ryzyka choroby połączone z regularnym poddawaniem się badaniom zgodnie z zaleceniami lekarskimi oraz rozwojem metod diagnostyki i terapii. Temat profilaktyki raka sutka powinien być powszechnie poruszany, ponieważ wraz z wczesnym wykrywaniem raka piersi rośnie szansa na całkowite wyleczenie.

Czynniki ryzyka

Zdecydowanie czynnikiem predysponującym jest płeć – kobiety chorują prawie 100 razy częściej niż mężczyźni. Nie należy jednak zapominać, że choroba może dotknąć także panów. Ryzyko zachorowania wzrasta z wiekiem. Analiza ilości przypadków w poszczególnych grupach wiekowych wykazała, że dominującą grupą są Panie w przedziale 50-69 lat. Jest to związane ze oddziaływaniem hormonów płciowych na organizm kobiety w ciągu życia, a w szczególności estrogenów, które indukują podziały komórkowe i dlatego mogą sprzyjać nowotworzeniu. Z tego samego powodu stanami sprzyjającymi wystąpieniu raka jest także wczesna pierwsza miesiączka i późna ostatnia, bezdzietność, późne macierzyństwo lub terapia hormonalna (zarówno antykoncepcja doustna, jak i hormonalna terapia zastępcza).

Czynnikiem, o którym nie można zapomnieć, są uwarunkowania genetyczne – mutacje w genie BRCA 1 i BRCA2 są dziedziczne i predysponują przede wszystkim do raka piersi i jajnika. Stąd szczególną grupą narażoną na te choroby są kobiety, których bliskie osoby zwłaszcza z pokrewieństwem do pierwszego stopnia (matka, siostra, córka) posiadają historię nowotworową. Uważa się, że niewłaściwa dieta bogata w tłuszcze nasycone, częste spożywanie alkoholu oraz nadwaga rownież zwiększają ryzyko choroby. Choć wielu z powyższych czynników nie można wyeliminować, to jednak ich przy ich obecności profilaktyka raka piersi powinna być szczególnie przestrzegana, aby możliwe było wczesne wykrycie nowotworu.

Program profilaktyki raka piersi

Na przeciw chorobom nowotworowym powstały różnego rodzaju programy zdrowotne w ramach świadczeń opieki zdrowotnej. Mają one na celu wykrywanie zmian w możliwie najwcześniejszym stadium rozwoju, kiedy rokowanie jest pomyślne dla pacjenta, a wyniki leczenia najlepsze. Nie inaczej jest w przypadku raka piersi – od 2007 roku w Polsce kobiety w wieku 50-69 lat mogą skorzystać z bezpłatnej mammografii raz na dwa lata. Ze względu na obciążenie genetyczne, a także jeśli w rodzinie występowały zachorowania możliwość wykonania ponownego badania mammograficznego przysługuje co roku. Pacjentki są o tym informowane listownym zaproszeniem na badanie. W ramach programu diagnostykę wstępną poprzedza zebranie wywiadu z pacjentką oraz wypełnienie dedykowanej ankiety, następnie wykonywane są dwukrotnie dwa zdjęcia mammograficzne.

Na podstawie uzyskanego obrazu i informacji podanych w ankiecie wypełniany jest dokument z informacją o zaobserwowanych zmianach i dalszym postępowaniu. Przy braku zastrzeżeń co do uzyskanego obrazu, pacjentce wydawana jest karta z opisem oraz z zaleceniem ponownego zgłoszenia się za dwa lata (za rok w grupie kobiet z występującymi czynnikami zwiększonego ryzyka). W przypadku nieprawidłowego wyniku następuje klasyfikacja do etapu pogłębionej diagnostyki obejmującej USG piersi i badanie lekarskie, co ma nastąpić do 30 dni od uzyskania niepokojącego wyniku.

W zależności od oceny stanu gruczołu sutkowego przez lekarza podczas wizyty możliwe jest zalecenie następnej kontroli zgodnie z standardowym programem lub w razie podejrzenia zmian nowotworowych wykonanie biopsji zaobserwowanej zmiany. Od wyniku badania histopatologicznego będzie zależało dalsze postępowanie i wybór leczenia specjalistycznego.

USG piersi – podstawowe badanie u młodych pacjentek

Obrazowanie za pomocą ultrasonografii jest metodą bardzo często stosowaną zarówno w profilaktyce, jak i w diagnostyce raka piersi. Szczególnie jest wykorzystywana w przypadku gruczołowej budowy piersi, co jest charakterystyczne w młodszych grupach wiekowych oraz u karmiących piersią. Wynika to z faktu znaczne trudniejszej oceny obecności zmian, zwłaszcza o małych wymiarach, na tle gruczołowym w mammografii. Za to w przewadze tkanki tłuszczowej w obrębie piersi, czyli głównie u starszych pacjentek, jest wprost przeciwnie.

W przypadku konieczności dalszej diagnostyki, USG może także posłużyć pomocniczo podczas wykonywania biopsji zmiany w celu pobrania materiału do badania histopatologicznego. Z powodu swojego nieinwazyjnego charakteru i bezpieczeństwa radiologicznego zaleca się je w przypadku pacjentek ciężarnych, których nie poddaje się badaniu mammograficznemu z powodu szkodliwego oddziaływania promieni RTG na rozwój płodu. Dodatkowym atutem tej metody obrazowania jest brak konieczności specjalnego przygotowania do badania.

Samobadanie piersi

Choć regularnie wykonywane przez kobiety USG piersi oraz badanie mammograficzne w ramach programu wprowadzonego przez Ministerstwo Zdrowia są podstawą wczesnego wykrywania raka piersi, nie może to uśpić czujności onkologicznej na codzień. Należy pamiętać, że w ramach profilaktyki zdrowotnej tej choroby zaleca się także samobadanie piersi. Powinno być ono wykonywane przez każdą kobietę raz w miesiącu (optymalnie w 8-10 dniu od pierwszego dnia ostatniej miesiączki). Jego prawidłowe wykonanie rozpoczyna wzrokowa ocena piersi, podczas której warto zwrócić uwagę na zmiany w obrębie skóry piersi, kształtu narządu oraz samego sutka. Niepokojące są zaczerwienienia, wyciek z brodawki, owrzodzenia, nadmiernie wypełnione żyły, obraz „skórki pomarańczy”, zaciągania skóry lub jej uwypuklenia.

Następnym etapem jest palpacja, czyli za pomocą palców dłoni okrężnie od środka piersi poszukiwanie zgrubień, guzków. Warto w razie wątpliwości porównać z drugą piersią ten sam obszar – jest małe prawdopodobieństwo, aby zmiany nowotworowe znajdowały się w takich samych lokalizacjach w obu piersiach jednocześnie. Choć samobadanie nie jest czułym i niezawodnym badaniem, to jednak regularnie wykonywane pozwala szybciej wychwycić zmiany w obrębie biustu. W razie jakichkolwiek wątpliwości należy skonsultować obawy z lekarzem i wykonać dodatkowe badania takie jak USG lub badanie mammograficzne.