Podstawowe badania profilaktyczne dla kobiet

Podstawowe badania profilaktyczne dla kobiet

Aby cieszyć się dobrym stanem organizmu ważne jest nie tylko prowadzenie zdrowego trybu życia ze szczególnym naciskiem na dietę, aktywność fizyczną oraz sen, ale również regularne wykonywanie kontrolnych badań profilaktycznych. Decyzja, na które z nich należy się zdecydować, zależy od wielu czynników, wśród których najważniejsze to wiek, płeć i choroby towarzyszące lub przebyte. Jakie więc są polecane dla wszystkich kobiet bez względu na obecność lub brak innych schorzeń?

Samobadanie

Profilaktyka obejmuje szereg działań mających na celu zapobieganie wystąpieniu chorób. Jej częścią jest również obserwacja własnego ciała pod kątem zmian, których wcześniej nie zauważono i nie były elementem „urody”.

Do szczególnie istotnych elementów takiej kontroli należy wykonywane regularnie samobadanie piersi, które każda kobieta powinna przeprowadzać raz w miesiącu optymalnie w ciągu pierwszych 10 dni od początku miesiączki, z powodu zmian hormonalnych gruczołów sutkowych w drugiej połowie cyklu, które mogą powodować bolesność piersi. U kobiet niemiesiączkujących także należy praktykować takie postępowanie w regularnych odstępach czasu. Ocenie podlega skóra w obrębie piersi pod kątem owrzodzeń, zaczerwienienia, objawu „skórki pomarańczy”, wciągnięcia lub uwypuklenia skóry.

Następnym etapem jest badanie palpacyjne miąższu gruczołu w celu wyczucia guzków, czy stwardnień. W razie wątpliwości warto porównać niepokojącą masę z miąższem drugiej piersi, ponieważ najczęściej zmiany nowotworowe i zapalne nie są symetrycznie w tych samych miejscach w obu piersiach. Należy zwrócić uwagę także na obecność wydzieliny z brodawki sutkowej. Wszelkie niepokojące objawy zauważone podczas samobadania należy skonsultować z lekarzem specjalistą.

Samokontrola powinna dotyczyć nie tylko gruczołu piersiowego, ale całego organizmu w obszarach bezpośrednio dostępnych. Należy do nich skóra, na której szczególną uwagę należy skupić na zmianach barwnikowych. Ich nieregularny obrys i zmienne wysycenie barwy, zmiana kształtu, czy powiększenie wymiarów powinny skłonić do kontroli dermatologicznej, natomiast zażółcenie powłok skórnych należy skonsultować z lekarzem POZ, internistą lub z hepatologiem. Wzrokowej ocenie powinno podlegać także uzębienie przede wszystkim w celu szybkiego wykrycia niepokojących zmian o charakterze próchniczym.

Badania laboratoryjne

Co roku każda kobieta powinna wykonać kontrolne badania laboratoryjne takie jak morfologia krwi, OB (odczyn Biernackiego), stężenie glukozy oraz badanie ogólne moczu. Rozszerzenie badania o pomiar elektrolitów takich jak sód, potas, wapń, magnez należy wykonać raz na 3 lata. Lipidogram (profil lipidowy – stężenie cholesterolu całkowitego, LDL, HDL i triglicerydów we krwi) zalecany jest do 30-40 roku życia co 3-5 lat, natomiast od 4. dekady oraz dla osób młodszych palących lub z wywiadem rodzinnym obciążonym dolegliwościami w obrębie układu krążenia powyżej tego wieku – raz do roku.

Po 40 roku życia dobrze jest wykonać co 3 lata badanie TSH w kierunku zaburzeń pracy gruczołu tarczowego, natomiast po 50 r.ż. – co roku. Kontrolne oznaczenie poziomu hormonów płciowych (estradiol, FSH) zaleca się raz na 3 lata kobietom w wieku 40-50 lat. W ramach profilaktyki raka jelita grubego po 40 r.ż. zaleca się także raz w roku badanie na obecność krwi utajonej w kale. Od 5. dekady życia należy pamiętać o corocznym zbadaniu dodatkowo albuminy i kreatyniny.

Ten podstawowy panel badań stanowi przesiewową metodę, umożliwiającą wykrycie zaburzeń podstawowych funkcji organizmu we wczesnym stadium. Badanie poziomu cholesterolu jest szczególnie ważne w przypadku chorób krążenia, takich jak nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, zaburzenia rytmu serca, w których zburzone wyniki lipidogramu są znaczącym czynnikiem ryzyka.

Ogólne badanie moczu natomiast głównie służy do oceny układu moczowego, zwłaszcza pod kątem niewydolności nerek, infekcji, czy nieprawidłowości w obrębie dróg moczowych. Badanie poziomu cukru (glukozy) natomiast może być pierwszą informacją o zaburzeniach metabolicznych takich jak cukrzyca, czy insulinooporność, które są coraz częściej spotykane w popoulacji.

Profilaktyczne wizyty kontrolne

Monitorowanie stanu zdrowia wymaga także regularnych badań lekarskich. Przynajmniej raz w roku każdy dorosły powinien zostać zbadany przez lekarza internistę/POZ. Podczas takiej wizyty wykonuje się pomiar ciśnienia tętniczego oraz dokonywana jest kontrola wagi. Po 40 roku życia zaleca się także wykonanie kontrolnego EKG raz na 3 lata, a od 50 r.ż. – co roku. Do zalecanych każdemu dorosłemu wizyt należy także kontrola stomatologiczna co pół roku. W przypadku licznych zmian skórnych zalecane są także regularne konsultacje dermatologiczne.

Profilaktyczna wizyta ginekologiczna z wykonaniem cytologii powinna mieć miejsce raz w roku u każdej kobiety. Dobą praktyką jest realizowanie badania u tego samego zaufanego lekarza ginekologa z racji możliwości wychwycenia zmian na kolejnych wizytach. Może być wówczas wykonane także przezpochwowe USG narządów rodnych, któremu zaleca się poddać przynajmniej raz na dwa lata.

Od 30 roku życia raz na pięć lat zalecana jest badanie okulistyczne, w ramach którego wykonywana jest kontrola wzroku, badanie dna oka i pomiar ciśnienia śródgałkowego, u osób 40+ co dwa lata, po 50 r.ż. corocznie, natomiast w przypadku wady wzroku zgodnie z zaleceniami lekarza.

Badania obrazowe

Do podstawowych badań profilaktycznych zaliczamy również badania obrazowe. Wśród nich znajduje się USG jamy brzusznej zalecane każdemu dorosłemu raz na 3 – 5 lat, a od 50 roku życia corocznie. Ważnym jest, aby badanie wykonywane przez doświadczonego specjalistę było poprzedzone dobrym przygotowaniem pacjenta. W odstępie 5 rocznym powinno się także kontrolnie wykonać RTG klatki piersiowej, znane potocznie jako prześwietlenie płuc, a osoby palące po 50 roku życia – corocznie.

Obrazowanie również jest zalecane w celu profilaktyki raka piersi. U Pań przed 50 rokiem życia w tym celu proponuje się USG piersi raz w roku, szczególnie im młodsza pacjentka, z przeważającą komponentą gruczołową w obrębie narządu tym bardziej polecana ta forma diagnostyki. Kobietom starszym zaleca się mammografię – w wieku 50-69 lat jej wykonanie raz na 2 lata jest refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia w ramach programu profilaktycznego. Szczególną dbałość o regularne badania przesiewowe powinny wykazywać pacjentki, u których w rodzinie występowały przypadki raka jajnika lub piersi z racji na obciążenia genetyczne, zwłaszcza pod kątem genu BRCA 1 i 2, obecność których daje ryzyko zachorowania na poziomie odpowiednio 40% i 18% .

Raz w ciągu dziesięciolecia Panie po 40 r.ż. powinny wykonać badanie densytometryczne, czyli ocenę gęstości kości pod kątem osteoporozy. W okresie postmenopauzalnym jest to ważne z powodu zmian w gospodarce hormonalnej, co wpływa na obrót kostny i prowadzi do osłabienia układu szkieletowego.

Badania profilaktyczne w kierunku raka jelita grubego obejmują kolonoskopię, którą zaleca się od 5. dekady życia raz na 5 lat.