USG piersi - kiedy i jak często robić badanie? Jak przygotować się do USG?
Ultrasonograficzne metody obrazowania stają się coraz powszechniej stosowane w medycynie, zwiększając zakres chorób, w których mogą posłużyć jako świetna metoda diagnostyczna. Do najczęściej badanych w ten sposób organów należy gruczoł sutkowy. Podczas badania tego narządu główną poszukiwaną jednostką jest rak piersi, który jest najczęstszym nowotworem wśród kobiet w Polsce.
Jaka jest różnica między USG piersi a mammografią?
Oba badania stanowią podstawę diagnozowania obrazowego w raku piersi, różnią się jednak zasadą działania i są dedykowane nieco innym grupom pacjentek. Mammografia wykorzystuje promienie rentgenowskie i daje statyczne zdjęcie każdego z gruczołów, patrząc na nie z dwóch prostopadłych stron. Jest szczególnie przydatna, gdy struktura piersi w dużej mierze składa się z tkanki tłuszczowej, co jest charakterystyczne dla starszych pań oraz o obfitym biuście. USG piersi natomiast opiera się na działaniu fal ultradźwiękowych, które są w pełni bezpieczne.
W celu uniknięcia napromieniowania rentgenowskiego u ciężarnych jest to badanie z wyboru. Ponadto wykazuje znaczną przewagę nad mammografią w grupie kobiet karmiących piersią oraz w przypadku młodych pacjentek – ich piersi zbudowane są w dużej mierze z gęstej tkanki gruczołowej, która jest lepiej widoczna w USG niż na zdjęciach wykonanych za pomocą RTG. Umożliwia także ocenę węzłów chłonnych pachowych, których zmiany są szczególnie ważną informacją diagnostyczną dla lekarzy w celu sklasyfikowania pacjentki i poddania właściwemu leczeniu. Ponadto stanowi niezwykle pomocne narzędzie podczas niektórych czynności inwazyjnych np. punkcji torbieli, czy w wykonywaniu celowanej punkcji sutka.
Profilaktyczne badanie USG piersi – kiedy i jak często?
Aby właściwie zapobiegać chorobom i stosować skuteczną profilaktykę niezbędna jest znajomość czynników, jakie sprzyjają ich wystąpieniu. Ryzyko raka piersi wzrasta wraz z wiekiem (najliczniej w przedziale wiekowym 50-69) i występuje głównie u Pań. Wynika to głównie z oddziaływania hormonów płciowych, dlatego bardziej narażone są pacjentki ze wczesną pierwszą miesiączką, późną menopauzą, stosujące antykoncepcję hormonalną lub poddane hormonalnej terapii zastępczej. Proces opóźnia posiadanie potomstwa, karmienie piersią, utrzymywanie właściwej masy ciała, nie nadużywanie alkoholu.
Do grupy podwyższonego ryzyka należą również Panie z powodu obciążenia rodzinnego, o którym mogą świadczyć zachorowania na raka piersi lub jajnika wśród bliskich, zwłaszcza do I stopnia pokrewieństwa, czyli rodzice, rodzeństwo i dzieci – warto wówczas wykonać badanie genetyczne w kierunku mutacji w obrębie genu BRCA 1 i 2.
Pierwsze USG gruczołu sutkowego powinno być wykonane już w 2. dekadzie życia. Jednorazowe kontrolne badanie piersi jest zalecane co roku kobietom w grupie wiekowej 30-50 lat. Powyżej tego wieku aż do 69 roku życia Panie kwalifikują się do programu zdrowotnego, umożliwiającego wykonanie darmowego badania mammograficznego raz na dwa lata. Nieprawidłowy lub niejednoznaczny wynik wymaga dalszej diagnostyki, w tym także obrazowej, poszerzonej o badanie ultrasonograficzne, o czym pacjentka jest informowana i w ciągu 30 dni od uzyskania wyniku przystępuje się do pogłębionego badania piersi.
W grupie kobiet obciążonych wysokim ryzykiem zachorowania na raka gruczołu piersiowego już od 20 roku życia zaleca się wykonywać USG piersi nawet co roku.
W jakich sytuacjach należy wykonać USG piersi szybciej?
Każdą zauważoną niepokojącą zmianę lub ból piersi należy skontrolować u lekarza. Może wówczas wystarczyć palpacyjne badanie biustu wykonane przez specjalistę, a w razie potrzeby lub wątpliwości – kontynuacja diagnostyki pod postacią w pierwszej kolejności właśnie USG. Prawidłowym postępowaniem jest również udanie się bezpośrednio na badanie ultrasonograficzne piersi.
Zmianami, które powinny zaniepokoić, są: wyczuwalny palpacyjnie guz piersi, wciągnięcie brodawki, wyciek z niej, owrzodzenie, zaczerwienienie, wciągnięcie/uwypuklenie w obrębie skóry biustu lub wzór skórki pomarańczy. Aby zauważyć odchylenia od standardowego wyglądu piersi na jak najwcześniejszym etapie, każda kobieta powinna wykonywać comiesięczne samobadanie piersi (najlepiej 8-10 dni od początku miesiączki), obejmujące wzrokową ocenę oraz badanie palpacyjne (za pomocą dłoni).
Czy potrzebne jest przygotowanie do badania?
Z racji bezpośredniego dostępu do narządu do wykonania USG piersi nie jest konieczne żadne przygotowanie (nie ma zależności z posiłkami, przyjmowaniem płynów). Choć badanie jest równie diagnostyczne w każdym dniu cyklu miesiączkowego, pacjentkom poleca się w miarę możliwości termin USG piersi w pierwszej połowie cyklu, alby wykluczyć bolesność i nadwrażliwość brodawek związaną z fizjologicznym oddziaływaniem hormonów na tkanki piersi.
Jak przebiega USG piersi?
Pacjentka w gabinecie jest proszona o odsłonięcie biustu i położenie się na leżance z rękoma odchylonymi za głowę. Lekarz wykonujący badanie przykłada głowicę aparatu pokrytą bezbarwnym żelem do brodawki sutkowej i ruchami promienistymi lub okrężnymi obrazuje gruczoł od centrum piersi do jej brzegów zewnętrzych. Ocenie powinny podlegać również okolice pachowe, w których znajdują się węzły chłonne zaopatrujące obszar piersi. Ich powiększenie, bolesność i niewłaściwy kształt stanowią niepokojącą informację, która musi zostać zweryfikowana w kontekście możliwości wystąpienia raka piersi.
Skala BIRADS
Opis badania USG piersi często zawiera także ocenę w skali BIRADS, która informuje, czy wykryte zostały zmiany, a jeśli tak to jaki jest ich charakter i ryzyko nowotworzenia. wykorzystuje się ją także w kontekście mammografii. Zero punktów oznacza, że badanie dało rezultaty niediagnostyczne – nie jest możliwa rzetelna ocena i należy pogłębić diagnostykę. Jeden punkt to prawidłowy wynik i zalecana jest jedynie kontrola zgodnie ze standardem profilaktyki. Punkt 2. w powyższej skali jest przypisany zmianom łagodnym.
Trzy punkty stanowią informacje o zmianach, których prawdopodobieństwo złośliwości jest poniżej 2%. Od 4 punktu podejrzenie nowotworu wzrasta i może się wiązać z potrzebą wykonania biopsji, z której materiał zostanie wysłany do badania histopatologicznego. Jego potwierdzający wynik nadaje 6. punkt w skali BIRADS.
Choć liczba zgonów z powodu raka piersi nie rośnie wprost proporcjonalnie do liczby nowych zachorowań na rok, co zawdzięczmy rozwojowi profilaktyki, diagnostyki i nowych metod leczenia, czujność onkologiczna powinna być nie tylko domeną lekarzy, ale także każdej kobiety.