Stłuszczenie wątroby - Przyczyny, Objawy i Leczenie
Stłuszczenie wątroby można podzielić na alkoholowe oraz niealkoholowe stłuszczenie wątroby. Jest to prosty podział ze względu na przyczynę choroby. Jest on istotny pod względem leczenia, ponieważ o ile leczenie alkoholowego stłuszczenia wątroby polega przede wszystkim na odstawieniu alkoholu, o tyle leczenie niealkoholowego stłuszczenia wymaga podjęcia wielu działań często przy udziale szeregu specjalistów – lekarzy, dietetyka, a także samego pacjenta. Nieco bardziej istotny z punktu widzenia klinicznego jest podział na stłuszczenie z i bez podwyższonej aktywności enzymów wątrobowych. Wariant z podwyższoną aktywnością enzymów wątrobowych związane jest z aktywnym zapaleniem wątroby spowodowanym nadmiernym odkładaniem się lipidów w wątrobie. Często efektem może być włóknienie lub marskość wątroby. Choroba bez podwyższonej aktywności enzymów przebiega łagodnie i często cofa się po zmianie trybu życia.
Doc. dr hab. Małgorzata Inglot – czynniki ryzyka, przyczyny, diagnostyka i leczenie stłuszczenia wątroby
Alkoholowe stłuszczenie wątroby
Przyczyny:
Stłuszczenie wątroby jest to jednostka chorobowa, w której chorobowa w której dochodzi do nagromadzenia drobinek tłuszczu w komórkach wątrobowych w wyniku nadużywania alkoholu. Występuje u 90% osób pijących >60 g etanolu dziennie (3x50ml 40% wódki) .
W powstawaniu chorób wątroby zależnych od alkoholu wyróżniamy mechanizmy:
- hepatotoksyczny,
- metaboliczny,
- zależny od czynników immunologicznych i zapalnych.
Czynnikami dodatkowymi, które wpływają na rozwój alkoholowej choroby wątroby, są: dieta oraz predyspozycje genetyczne. Są pacjenci u których choroba wystąpi dość szybko, po kilku miesiącach nadużywania alkoholu, ale też są i tacy, u których proces ten może trwać latami.
Objawy stłuszczenia wątroby i przebieg choroby:
Z reguły obraz kliniczny jest skąpoobjawowy: pobolewanie okolicy wątroby, czasami niebolesne powiększenie wątroby. Zazwyczaj pacjenci skarżą się na przewlekłe zmęczenie, senność, dyskomfort i uczucie pełności w brzuchu. Częstym objawem jest także ból w prawej górnej części brzucha, pod żebrami.
Stłuszczenie wątroby jest chorobą przewlekłą. W momencie zaprzestania picia alkoholu choroba cofa się po około 4-6 tygodniach, w przypadku ciągłego spożywania alkoholu postępuje, powodując postępuje powodując u 35% pacjentów zapalenie i marskość.
Zobacz artykuł, który szerzej opisuje marskość wątroby
Diagnostyka
W badaniach laboratoryjnych zauważa się zwiększenie objętości erytrocytów (MCV), podwyższenie aktywności GGTP, rzadziej dochodzi do wzrostu transaminaz wątrobowych (AspAT, AlAT)
Podstawowym badaniem pozwalającym wykryć stłuszczenie wątroby jest badanie USG. Obraz jest bardzo charakterystyczny, łatwy do interpretacji i widoczny nawet na najtańszych aparatach, w jakie wyposażona jest większość przychodni.
- Stłuszczenie wątroby w badaniu USG:
- wzmożona echogeniczność wątroby (wątroba jaśniejsza niż nerka)
- zredukowanie rysunku naczyniowego
- powiększenie wątroby >13 cm
Można rozważyć wykonanie biopsji wątroby, która jednak rzadko jest wskazana. Coraz częściej zalecane są metody nieinwazyjne:
- elastografia:
- elastografia SWE,
- fibroscan,
- ocena markerów włóknienia we krwi:
- fibrotest.
Obecnie najlepszą metodą jest elastografia, która jest wskazana w każdym przypadku z podwyższoną aktywnością enzymów wątrobowych.
Bezpieczne badanie – elastografia wątroby
Przy rozpoznaniu stłuszczenia wątroby kluczowymi kryteriami są:
- zwiększone aktywność GGTP,
- wzmożona echogeniczność wątroby w badaniu USG,
- wywiad,
- powiększenie wątroby
Podwyższona aktywność GGTP i enzymów wątrobowych świadczy o toczącym się procesie zapalnym, który może prowadzić do włóknienia i w konsekwencji do marskości wątroby.
Alkoholowe stłuszczenie wątroby – Leczenie
Leczenie to przede wszystkim abstynencja alkoholowa, oraz dieta ubogotłuszczowa. Widoczna w USG i elastografii poprawa stanu pacjenta widoczna jest już nawet po 3 miesiącach całkowitego odstawienia alkoholu. W monitorowaniu skuteczności leczenia istotna jest okresowa kontrola parametrów biochemicznych uszkodzenia komórek wątroby – GGTP, AspAT, AlAT oraz USG i elastografia wątroby.
NASH – niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby (ang. nonalcoholic steatohepatitis, NASH) jest podobną jednostką chorobową do alkoholowego z tą różnicą że czynnikiem etiologicznym nie jest nadużywanie alkoholu.
Głównymi przyczynami stłuszczenia wątroby stłuszczenia są: substancje hepatotoksyczne (niektóre leki, toksyny zawarte w grzybach), zaburzenia trawienia i wchłaniania (otyłość, cukrzyca, choroba Leśniowskiego-Crohna), wrodzone zaburzenia metabolizmu, choroby infekcyjne (wirusowe zapalenie wątroby typu C) oraz siedzący tryb życia połączony z niezdrowym odżywianiem.
NASH jest częścią niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby – NAFLD
Epidemiologia i etiologia
NAFLD jest najczęstszą przewlekłą chorobą wątroby występująca w krajach krajach uprzemysłowionych. NASH występuje u 3-5% populacji ludności. Otyłość ściele wiąże się z występowaniem niealkoholowego stłuszczenia wątroby – 90% chorych z BMI >35 .
Główną przyczyną niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby są zaburzenia przemiany materii. NASH jest chorobą o agresywnym przebiegu – u ~15-50% chorych rozwija się włóknienie i marskość wątroby, u 25% chorych rozwija się rak wątrobowokomórkowy.
Objawy i przebieg
U chorych często występują zmęczenie i osłabienie, dyskomfort w prawym podżebrzu. Zazwyczaj jednak choroba przebiega bezobjawowo. W padaniu fizykalnym pacjenta można zauważyć powiększenie wątroby (75%) lub śledziony (25%).
NAFLD jest chorobą przewlekłą o raczej łagodnym przebiegu, u 15-20% rozwija się NASH, który w swoim przebiegu jest dużo bardziej agresywny i prowadzi do włóknienia i marskości narządu.
Diagnostyka
W badaniach laboratoryjnych zwiększa się aktywność AlAT i AspAT, GGTP, występuje dyslipidemia, która podwyższa poziom bilirubiny.
W USG stwierdza się powiększenie i wzmożenie echogeniczności wątroby. Można rozważyć wykonanie badania histologiczne wycinka miąższu wątroby (biopsja). Szczególnie zalecana jest nieinwazyjna ocena włóknienia wątroby – elastografia, pozwala ocenić stopień zaawansowania choroby i jest konieczna w przypadku stłuszczenia wątroby przebiegającego z podwyższoną aktywnością enzymów wątrobowych.
Dowiedz się więcej:
Niealkoholowe stłuszczenie wątrob – Leczenie
Postępowanie obejmuje leczenie choroby wątroby i zaburzeń metabolicznych. Zaleca się zmianę stylu życia – dieta ubogokaloryczna i aktywności fizycznej, która pozwoli na redukcję masy ciała.. Leczenie hepatoprotekcyjne dotyczy tylko osób chorych z NASH
Co 2-3 miesiące zaleca się kontrolę AlAT i AspAT.
Dieta w stłuszczeniu wątroby
Bez względu na to, czy choroba ma związek z nadmiernym spożywaniem alkoholu, czy nie, to dieta jest jednym z podstawowych warunków udanego leczenia. Zaleca się spożywanie pokarmów chroniących komórki przed uszkodzeniem, mających działanie przeciwzapalne i hepatoprotekcyjne oraz wspomagających wykorzystanie endogennej insuliny. Uważa si, że najlepsza jest dieta śródziemnomorska bogata w zdrowe kwasy tłuszczowe i ogromną ilość antyoksydantów.
Kwasy tłuszczowe Omega-3 i wielonienasycone kwasy tłuszczowe pomagają w wykorzystaniu insuliny, zwiększając wrażliwość komórek na inulinę. Antyoksydanty działają ochronnie na komórki, zapobiegając ich uszkodzeniu w wyniku nadmiernego nagromadzenia tłuszczu. Pacjenci ze stłuszczeniem wątroby powinni jeść przede wszystkim:
- ryby,
- owoce,
- warzywa,
- orzechy,
- olej z oliwek
Warto zasięgnąć porady dietetyka, aby pomógł opracować szczegółowe menu i propozycje prostych, łatwych w przygotowaniu zdrowych posiłków. Zmiana stylu życia i nawyków żywieniowych wraz z aktywnością fizyczną umożliwią redukcję masy ciała, co pozytywnie wpłynie na zdrowie.
Przykładowe zdjęcia USG z widocznymi zmianami chorobowymi
Znacznie powiększona wątroba, prawie 18 cm, wyraźnie wzmożona echogeniczność (biała wątroba) – cechy zaawansowanego stłuszczenia
Wątroba wyraźnie jaśniejsza od nerki – cecha zaawansowanego stłuszczenia
Elastografia stłuszczonej wątroby – widoczna prawidłowa twardość, nie stwierdza się włóknienia, nie ma zagrożenia marskością wątroby.
Elastografia stłuszczonej wątroby – widoczna wzmożona twardość, II stopień włóknienia, ryzyko rozwoju marskości wątroby, konieczne leczenie hepatologiczne