Grypa – Objawy, ile trwa, leczenie, powikłania, domowe sposoby

Jesienna aura sprzyja grypie, która wąśnie w okresie jesienno zimowym pojawia się co roku. Jest to ostra choroba zakaźna spowodowana przez RNA-wirusy z rodziny Orthomyxoviridae, atakujące zarówno górne jak i dolne drogi oddechowe, utrudniając ich prawidłowe oczyszczanie z drobnoustrojów oraz zanieczyszczeń. Jej głównym objawem ogólnoustrojowym jest gorączka oraz kaszel. Wirusy grypy powodują uszkodzenia nabłonka wyścielającego drogi oddechowe, na które organizm reaguje odpowiedzią zapalną i produkcją interferonu – substancji o działaniu przeciwwirusowym, która powoduje powstanie objawów ogólnoustrojowych. Uszkodzona pierwsza linia obrony przed drobnoustrojami stanowi wrota zakażenia dla bakterii, które mogą wikłać chorobę. Sam wirus zazwyczaj nie wnika do głębszych tkanek organizmu.

Typy wirusa i epidemiologia

Czynnikiem chorobotwórczym mogą być następujące typy wirusa grypy, które pomimo niewielkich różnic w budowie różnią się agresywnością i zasięgiem choroby, jaki mogą osiągnąć:

• A – najgroźniejszy, powoduje pandemie, często mutujący, atakujący ludzi i zwierzęta (głównie ptactwo wodne), od początku XX wieku był przyczyną 5 pandemii,
• B – charakter endemiczny, sezonowy, atakuje ludzi, głównie młode pokolenia, łagodny przebieg zakażenia,
• C – atakuje ludzi i świnie, lecz jego obecność w organizmie najczęściej bezobjawowa.

Epidemie regularnie występują w odstępie czasowym 1-3 lat. Co 10-40 lat wirus mutuje do tego stopnia, że zmiany w obrębie białek znajdujących się na jego powierzchni – antygenów zmuszają organizm ludzki do wytworzenia zupełnie nowych przeciwciał, ponieważ „stare” wytworzone wcześniej w wyniku szczepienia lub przechorowania grypy są wobec tego szczepu nieskuteczne. Układ odpornościowy musi „nauczyć się” zwalczania nieznanego mu przedtem patogenu. To wymaga czasu i wiąże się z wystąpieniem objawów infekcji. Wówczas pojawiają się pandemie, które obejmują kilka kontynentów i są wynikiem powstania zupełnie nowej odmiany wirusa. W jednym sezonie grypa dotyka około 5-15% populacji świata, z czego ok 3-5 milionów pacjentów boryka się z ciężkim przebiegiem, a 250-500 tys. umiera. Według danych statystycznych w ubiegłym sezonie (od września 2019r. do lutego 2020r.) w Polsce odnotowano łącznie 2 839 154 zachorowań na grypę i choroby grypopodobne, z czego 10 803 osoby były hospitalizowane. Co roku w klimacie umiarkowanym w miesiącach jesiennych i zimowych obserwuje się duży wzrost liczby zachorowań. W tropikach okres grypy obejmuje przez cały rok.

Grypa – objawy i diagnostyka

Choć możliwe jest wykonanie badań wirusologicznych takich jak np. wykrycie materiału genetycznego wirusa w materiale z wymazu z gardła i jamy nosowej lub dzięki szybkim testom diagnostycznym, najczęściej jednak diagnostyka opiera się na sezonowości i objawach, do których należą:

• bóle głowy/kości/mięśni,
• osłabienie,
• wysoka gorączka,
• ból gardła,
• suchy kaszel,
• katar,
• brak łaknienia,
• duszności.

Objawy grypy pojawiają się nagle zazwyczaj po 18 – 72 godzinach od zakażenia. U niemowląt mogą pojawić się również: biegunka, nudności, bóle brzucha, brak apetytu, dreszcze, chrypka, zajęcie układu oddechowego (oskrzelików) oraz ucha środkowego. Noworodki dzięki odporności przekazanej od matki przechodzą grypę niegroźnie. Lekarz podczas badania stwierdza zapalenie gardła, spojówek, błony śluzowej jamy nosowej i powiększenie węzłów chłonnych szyjnych. W celu potwierdzenia rozpoznania nie stosuje się badań krwi, ponieważ najczęściej nie występują tu charakterystyczne odchylenia od standardowych wartości (jedynie możliwy wzrost ilości białych krwinek – leukocytów). Wirus grypy posiada na swojej powierzchni antygeny, które mogą zostać wykryte w materiale z nosogardła za pomocą szybkich testów, jednak z racji ich niskiej czułości w praktyce nie stosuje się tej formy diagnostyki.

Grypa czy przeziębienie?

Jak odróżnić grypę od przeziębienia? Choć wykazują wiele podobieństw, możliwe jest wskazanie następujących różnic miedzy tymi dwoma infekcjami:

• czas występowania: przeziębienie może pojawiać się nawet do 12 razy w roku (u młodszych dzieci średnio 6-7 razy rocznie) i choć najwięcej przypadków występuje w okresie jesienno-zimowym, choroba przeziębieniowa może pojawić się w każdej porze roku; grypa natomiast charakteryzuje się sezonowością przypadającą na miesiące jesieni, zimy i wczesnej wiosny,
• kaszel: w przypadku grypy jest najczęściej suchy, a w przeziębieniu wilgotny i produktywny,
• początek objawów: w przeziębieniu stopniowy, w grypie nagłe pogorszenie stanu zdrowia,
• łzawiące oczy: często w przeziębieniu, rzadki objaw towarzyszący grypie,
• gorączka: w przeziębieniu rzadko występuje (częściej u małych pacjentów), a jeśli jest, to najczęściej niewysoka, w przypadku grypy – często wysoka temperatura,
• ból gardła: charakterystyczny dla przeziębienia, rzadszy w przebiegu grypy.

Ile trwa grypa? Jak długo zarażamy?

Grypa rozwija się od 1 do 3 dni po zakażeniu, ale zaraźliwość utrzymuje się od 1 dnia przed objawami i do 6 dni po ich ustąpieniu, ale czas ten jest zmienny w zależności od grupy wiekowej i stanu odporności. Jest to ważna informacja ponieważ wirusem grypy zarażamy się drogą kropelkową, zatem łatwo przenosi się na następne osoby. dlatego warto pozostać w domu przez ten czas. U dzieci wirus grypy obecny jest w wydzielinach dróg oddechowych nawet do 21 dni, co przy jednoczesnym uczęszczaniu do przedszkoli i szkół, wiąże się z dużą zachorowalnością w tej grupie wiekowej. Dlatego należy już od najmłodszych lat edukować dzieci w zakresie utrzymywania higieny rąk, zasłaniania nosa i ust podczas kichania, czy kaszlu. Objawy grypy ustępują od 3 do 7 dni (kaszel i uczucie rozbicia mogą utrzymywać się dłużej). Gorączka utrzymuje się 2-4 dni, po tym czasie powinna ustąpić. Jeżeli w tymc zasie objawy nie ustępują, należy zwrócić się do lekarza, ponieważ może to świadczyć o wystąpieniu powikłań lub nadkażeniu bakteryjnym.

Jak leczyć grypę?

Jeśli w wyniku badania lekarz stwierdzi grypę, mogą zostać zastosowane leki przeciwwirusowe:

• zanamiwir (wziewnie dla dzieci powyżej 12 r. ż.)- niedostępny w PL lub oseltamiwir – aktywne wobec wirusów typu A i B; skuteczne w profilaktyce i leczeniu (1-2 dni po wystąpieniu objawów).

Należy pamiętać, że niepowikłana grypa jest choroba samoleczącą się, więc nie jest niezbędne przepisanie powyższych leków przez lekarza, jeśli pacjent nie należy do grupy ryzyka powikłań. Ich działanie wspomaga objawowe leczenie grypy i odpoczynek. Zalecane jest pozostanie w domu, przyjmowanie dużej ilości płynów oraz stosowanie leków przeciwkaszlowych w razie męczącego kaszlu oraz przeciwgorączkowych, przeciwzapalnych i przeciwbólowych takich jak paracetamol, czy NSLPZ np. ibuprofen do 12 rz u dzieci przeciwwskazana jest aspiryna. Regeneracja uszkodzonego przez wirusy nabłonka i ustąpienie objawów zachodzi po ok 3-5 dniach, przy czym u osób starszych okres rekonwalescencji może trwać do miesiąca.

Domowe sposoby

Pomocniczo w leczeniu kaszlu zastosowanie ma miód. Odizolowany chory powinien znajdować w pomieszczeniu ze świeżym, nawilżonym powietrzem.
Powszechnym uznaniem w walce z wirusem grypy cieszy się witamina C, a na rynku pojawia się coraz więcej preparatów, które zawierają coraz to „skuteczniejsze” formy. Na przestrzeni lat przeprowadzono liczne badania na ten temat, jednak na ich podstawie ciężko jest jednoznacznie stwierdzić, jaka jest jej skuteczność. Jedną z niepodważalnych jej właściwości jest jej działanie antyoksydacyjne, co w teorii może wspomagać działanie układu immunologicznego poprzez zmiatanie wolnych rodników, które uszkadzają komórki. Warto jednak wspomnieć, że wpływ tej witaminy na odporność nie został jednoznacznie potwierdzony naukowo. Nadmierne przyjmowanie jej suplementów prowadzi do wzmożonego wydalania jej z moczem, co może niekorzystnie wpływać na nerki.

Powikłania

Grypa jest chorobą, z którą mamy relatywnie często do czynienia. To sprawia, że bywa bagatelizowana, co sprzyja wystąpieniu groźnych powikłań.

• wirusowe zapalenie płuc, będące kontynuacją grypy,
• zapalenie oskrzeli,
• zapalenie zatok przynosowych,
• nadkażenia bakteryjne, które mogą prowadzić do bakteryjnego zapalenia płuc lub nawet posocznicy,
• zapalenie mięśni,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• encefalopatia,
• zespól Guillaina-Barrego,
• choroby układu krążenia (np. zapalenie mięśnia sercowego).

Powikłania nie są częste, przede wszystkim rozwijają się u małych dzieci oraz dorosłych obciążonych chorobami przewlekłymi. Wówczas pacjenci wymagają hospitalizacji i w najcięższych przypadkach wsparcia oddechowego.

Profilaktyka

Z racji tego, że rozprzestrzenianie się grypy zachodzi drogą kropelkową i nie jest możliwe całkowite zapobieganie kontaktu z wirusem, profilaktyka opiera się na stosowaniu szczepień ochronnych przeciwko grypie. Szczepionka zawiera zabite szczepy wirusa aktualne w danym sezonie. Jest mieszaniną rozczepionych wirusów lub oczyszczonych fragmentów białek, które umożliwiają organizmowi wytworzenie przeciwciał. Szczepienia zaleca się wszystkim powyżej 6 mż. Aby ograniczyć rozprzestrzenianie się choroby zalecane jest pozostanie w domu w razie choroby, aby nie zarażać innych. Należy także ograniczać przebywanie w dużych skupiskach ludzi w sezonie grypy, unikać dotykania okolic oczu, ust i nosa oraz dbać o higienę rąk, zwłaszcza po kontakcie z zakażoną osobą lub z przedmiotami w jej otoczeniu.

Autor: Dr Olga Krynicka-Scaringella
Współautor: Urszula Woźniak, studentka UM we Wrocławiu

Bibliografia:

Dobosz Arkadiusz, Witamina C. Fakty i mity

Lamer-Zarawska Eliza, Fitoterapia i leki roślinne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012Kawalec Wanda,

Grenda Ryszard, Kulus marek; Pediatria II; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018