Choroba Hashimoto - co to jest? Objawy, diagnostyka, leczenie i nie tylko...

Przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, znane pod nazwą choroby Hashimoto ze względu na swojego odkrywcę doktora Hakaru Hashimoto, jest coraz powszechniej spotykanym zaburzeniem endokrynologicznym i najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy. Wynika to nie tylko większej zachorowalności, ale także rozwinięcia diagnostyki i wykrywalności schorzenia.

Dotyka głównie kobiet, a liczba pacjentów wzrasta z wiekiem. Uważa się, że jej wystąpienie ma w dużej mierze podłoże genetyczne, stąd obecnie ma ma skutecznych metod zapobiegania. Na przebieg mają duży wpływ czynniki środowiskowe takie jak palenie papierosów, stres, czy infekcje, a nawet niektóre leki (np. amiodaron, lit). Mimo tego, że do produkcji hormonów tarczycy niezbędny jest jod i jego niedobór może powodować niedoczynność, należy pamiętać że nadmiar tego pierwiastka także jest szkodliwy przyczyniając się do wystąpienia choroby Hashimoto.

Na szczególną uwagę zasługuje współwystępowanie z innymi chorobami autoimmunologicznymi takimi jak: cukrzyca typu 1., reumatoidalne zapalenie stawów, celiakia czy toczeń.

Na czym polega choroba Hashimoto?

Choroba Hashimoto należy do schorzeń o podłożu autoimmunologicznym, co oznacza, że układ odpornościowy organizmu błędnie uznaje tkanki własne za obce i powoduje ich niszczenie. To jest przyczyną stanu zapalnego tarczycy, który powoli prowadzi do upośledzania jej funkcji, a następnie do jej nieodwracalnej niedoczynności. Przejściowo w początkowej fazie choroby możliwe są objawy nadczynności (tzw. Hashitoxicosis), których wystąpienie jest spowodowane gwałtownym uszkodzeniem narządu i następowym uwalnianiem zgromadzonych tam zapasów hormonów (u przeciętnego zdrowego człowieka ilość ta wystarczyłaby na 2 miesiące funkcjonowania organizmu bez podaży jodu!). Postęp choroby prowadzi jednak finalnie do ich niedoboru. W celu przeciwdziałania powstającym zaburzeniom hormonalnym przysadka mózgowa wytwarza zwiększoną ilość TSH – hormonu tyreotropowego, który ma za zadanie stymulować tarczycę do wzmożonej pracy. Jego długotrwałe działanie powoduje także powiększenie gruczołu tarczowego, czego wynikiem jest powstanie wola w pierwszych etapach choroby Hashimoto. Z powodu stopniowego niszczenia narządu podwyższonemu poziomowi TSH na początku może towarzyszyć eutyreoza, czyli właściwa ilość hormonów tarczycy, a w miarę postępu zapalenia – hipotyreoza, czyli ich niedobór oraz zmniejszanie się narządu. Markerem, który jest charakterystyczny dla tej choroby, są przeciwciała przeciw tyreoperoksydazie (anty-TPO), będącej enzymem występującym w tarczycy niezbędnym do wytwarzania hormonów.

Badanie tarczycy

Jakie są objawy choroby Hashimoto?

Przewlekłe zapalenie tarczycy manifestuje się zróżnicowanymi objawami w zależności od przebiegu i zaawansowania choroby. Szerokie spektrum obrazu klinicznego obejmuje pacjentów z subkliniczną postacią, w której jedynymi uchwytnymi zaburzeniami są nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych bez innych dolegliwości, jak również ciężko chorych z rozległymi zaburzeniami funkcjonowania organizmu i rozwojem powikłań.

W większości przypadków dochodzi do powstania wola, czyli powiększenia tarczycy. Najczęściej jest ono niebolesne, ból występuje tylko u niektórych chorych w początkowym stadium. Jeśli osiągnie ono znaczne rozmiary, może powodować chrypkę, zaburzenia połykania lub duszności w wyniku ucisku na anatomicznie bliskie struktury szyi. Możliwa jest także postać choroby Hashimoto przebiegająca z prawidłową lub zmniejszoną wielkością narządu.

Z racji, że choroba jest jedną z najczęstszych przyczyn niedoczynności tarczycy, jej objawy wynikają z niedoborów hormonów wytwarzanych przez ten gruczoł. Chorym towarzyszy ciągłe uczucie zima, objawy psychiczne (obniżenie nastroju), bóle mięśni, a także przewlekłe zmęczenie i senność. Mimo właściwego odżywiania następuje wzrost masy ciała w wyniku spadku metabolizmu i zatrzymywania wody. Praca przewodu pokarmowego ulega spowolnieniu, czego efektem są zaparcia lub rzadsze oddawanie stolca. Podobny skutek możemy obserwować w aspekcie kardiologicznym – akcja serca zwalnia, a mierzone ciśnienia są niskie. Zaburzenia pracy tarczycy wpływają na stan skóry, która staje się blada i sucha, czemu często towarzyszy również suchość i wypadanie włosów.

U kobiet szczególnie ważne jest oddziaływanie na układ rozrodczy. U pacjentek występują zaburzenia miesiączkowania – zarówno zbyt obfite miesiączki, jak i skąpe, czy nawet brak krwawienia. Choroba może także być przyczyną niepłodności. Problemy ginekologiczne niejednokrotnie są pierwszym powodem wizyty u lekarza.

W rutynowych badaniach krwi możliwa jest niedokrwistość oraz wzrost stężenia cholesterolu, ponieważ hormony tarczycy są także odpowiedzialne za pobudzanie przemian tłuszczów.

Powolny przebieg choroby Hashimoto, prowadzący do stopniowego niszczenia gruczołu tarczycy, sprawia, że pierwsze objawy łatwo przeoczyć i powiązać z towarzyszącym stresem, czy nieprawidłowym stylem życia. Szczególnie w razie występowania w rodzinie zaburzeń gospodarki hormonalnej nie należy bagatelizować symptomów choroby. Szybkie wykrycie początków zapalenia umożliwi wprowadzenie leczenia przed pojawieniem się dysfunkcji pracy organizmu.

Przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy – Jak lekarz stawia diagnozę?

Pierwszym krokiem w diagnostyce przewlekłego zapalenia tarczycy jest podejrzenie choroby na podstawie zebranego wywiadu. W celu potwierdzenia pacjent musi wykonać niezbędne badanie krwi. Oznacza się poziom hormonów tarczycy – tyroksyny (T4) oraz trijodotyroksyny (T3). Szczególnie należy zadbać, aby na wyniku znalazła się wolna frakcja tyroksyny (fT4), ponieważ to jest forma niezwiązana z białkami we krwi przyswajalna przez komórki, które dopiero w swoim wnętrzu przekształcają ją do trijodotyroksyny. Z racji że omawiane schorzenie jest chorobą autoimmunologiczną niezbędne będzie również oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych. Pierwsze z nich to przeciwciała przeciwo tyreoperoksydazie (anty-TPO), która jest enzymem niezbędnym do wytworzenia T3 i T4. Ich podwyższony poziom jest charakterystyczą cechą choroby Hashimoto. Do podstawowego pakietu badań w tym schorzeniu należy także anty-TG, czyli przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie, która bierze udział w wytwarzaniu i magazynowaniu hormonów w tarczycy. Ich podwyższony poziom najczęściej występuje na początku choroby a z czasem maleje. Następnym kluczowym parametrem laboratoryjnym jest TSH. Hormon ten jest wytwarzany w przysadce mózgowej i odpowiada za kontrolę pracy gruczołu tarczowego – niski poziom TSH może być oznaką jego nadczynności, natomiast wysoki – niedoczynności, także tej w wyniku choroby Hashimoto.

Choroba rzadko przebiega bez zmian wielkości, dlatego pacjenci są kierowani na badanie USG tarczycy. Za jego pomocą możliwe jest oszacowanie objętości gruczołu, ocena unaczynienia oraz wykrycie zmian takich jak torbiele, czy guzki mogące być wynikiem zapalenia lub nawet punktem wyjścia dla nowotworu. Zaleca się wykonywanie USG tarczycy nie tylko w celu diagnostyki, ale także aby monitorować przebieg choroby, z tego powodu w przewlekłym zapaleniu tarczycy badanie należy powtarzać co dwa lata.

Rozpoznanie choroby Hashimoto można postawić z pewnością u pacjenta z jawną niedoczynnością tarczycy i współistniejącym podwyższonym poziomie anty-TPO oraz zmianami w obrazie USG. W przypadku zaobserwowania izolowanego podwyższenia anty-TPO lub charakterystycznych zmian w obrazie USG stwierdzenie choroby wymaga obserwacji i analizy zgromadzonych danych wynikających z badań w celu różnicowania z innymi schorzeniami.

Jak wygląda leczenie choroby Hashimoto?

Mimo tego, że przewlekłe zapalenie tarczycy należy do kręgu chorób autoimmunologicznych, terapie stosowane w innych jednostkach o tym podłożu nie przynosiły pożądanych efektów, a jedynie stanowiły poważne obciążenie dla organizmu. Z tego powodu obecnie nie jest znana skuteczna metoda leczenia Hashimoto działająca na jej przyczynę.

Powodem większości dolegliwości związanych z tą chorobą jest zbyt niski poziom T3 i T4, zatem wyrównanie ich poziomów powoduje niemalże całkowite wycofanie się zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu. Stosowana terapia farmakologiczna polega na przyjmowaniu brakujących hormonów, tak jak w leczeniu niedoczynności tarczycy. W tym celu wystarczająca jest substytucja lewotyroksyny, której syntetyczna postać zawarta w preparacie (nazwy handlowe: Letrox lub Euthyrox) ma takie samo dzialanie co ta naturalnie wytwarzana w organizmie. Biorąc pod uwagę wyniki badań, choroby współistniejące i ogólny stan organizmu lekarz endokrynolog dobiera dawkę początkową, która w razie potrzeby będzie zwiększana lub zmniejszana na kolejnych wizytach kontrolnych, przed którymi pacjent proszony jest o wcześniejsze oznaczenie stężenia TSH i hormonów tarczycy. Po ustaleniu końcowej dawki, pacjent najczęściej do końca życia zażywa preparat rano na czczo, przynajmniej 30-60 minut przed pierwszym posiłkiem. Zaleca się przyjmowanie leku o stałej porze. W przypadku wykonania badań krwi tabletkę należy przyjąć po pobraniu.

W przypadku pacjentów u których chorobie Hashimoto nie towarzyszą obniżone poziomy hormonów tarczycy nie jest potrzebna terapia substytucyjna niedoczynności tarczycy.

Chorzy, u których wystąpiło Hashitoxicosis nie wprowadza się leków stosowanych w nadczynności tarczycy, mimo jej objawów, ponieważ przyspiesza to następowe przejście do niedoczynności. W razie powikłań kardiologicznych stosowane są jedynie β-blokery.

Operację chirurgiczną stosuje się w szczególnych przypadkach. W nowotworach tarczycy, które mogą być powikłaniami choroby Hashimoto, stanowi terapię pierwszego rzutu. Drugim wskazaniem jest obecność znacznego wola powodującego dodatkowe dolegliwości z powodu ucisku na inne struktury anatomiczne. Należą do nich duszności, problemy z połykaniem oraz chrypka. Wówczas leczenie polega na usunięciu części lub całego narządu w znieczuleniu ogólnym.

Dieta przy chorej tarczycy

Jaka powinna być dieta w chorobie Hashimoto?

Pacjenci z chorobą Hashimoto powinni stosować się do podstawowych zasad zdrowego żywienia takich jak regularne posiłki (4-5 dziennie), eliminowanie tłuszczów zwierzęcych (nie dotyczy tłuszczów ryb) oraz cukrów prostych, zwiększona podaż nienasyconych tłuszczów roślinnych, odpowiednia zawartość błonnika. Poza tym poleca się zwrócić uwagę na zawartość w ich diecie niektórych substancji wpływających na funkcje tarczycy.

Podstawowym pierwiastkiem ważnym dla właściwej pracy gruczołu tarczowego jest jod. Służy on do wytwarzania T3 i T4 i wpływa na gospodarkę hormonalną także poprzez oddziaływanie na przysadkę mózgową wydzielającą TSH. Jego niedobór może doprowadzić do niedoczynności tarczycy poprzez uniemożliwienie syntezy jej hormonów. W Polsce z powodu jodowania soli kuchennej odsetek populacji cierpiącej na niewystarczającą ilość pierwiastka w diecie znacznie spadł. Ponadto jego źródłem są także owoce morza, ryby oraz mleko i jego przetwory. Należy pamiętać, że nadmiar jodu także jest szkodliwy i uważa się za jeden z czynników środowiskowych wystąpienia Hashimoto, dlatego pacjentom chorym na przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy odradza się dodatkowej suplementacji. Wyjątkiem mogą być jedynie kobiety w ciąży i karmiące, ponieważ ich zapotrzebowanie jest nawet dwukrotnie większe niż przeciętnego dorosłego człowieka.

Selen stanowi budulec wielu enzymów nie tylko uczestniczących w przemianach zachodzących w tarczycy, ale także tych które odpowiadają za wykorzystanie hormonów w komórkach docelowych. Jego niedobór zatem może mieć negatywny wpływ na działanie gruczołu tarczowego. Jest zawarty w rybach, skorupiakach, jajach, mleku i jego przetworach. Nie udowodniono jednak w badaniach naukowych zasadności wprowadzenia dodatkowej suplementacji selenu w chorobie Hashimoto.

Z powodu możliwości współistnienia celiakii z przewlekłym zapaleniem tarczycy należy rozważyć diagnostykę w tym kierunku i w razie potrzeby wprowadzić dietę bezglutenową. Należy jednak podkreślić, że eliminacja poszczególnych produktów spożywczych powinna być podejmowana ostrożnie jedynie u pacjentów cierpiących na alergię pokarmową lub z innymi chorobami współtowarzyszącymi po skonsultowaniu ze specjalistą.

Więcej o diecie w Hashimoto przeczytasz na naszym blogu.

Jakie są powikłania choroby Hashimoto?

Nieleczona niedoczynność tarczycy w chorobie Hashimoto powoduje pogłębianie się objawów, a nawet wystąpienie powikłań. Dla pacjentów szczególnie dotkliwy może być wpływ na układ rozrodczy, ponieważ jest to jedna z przyczyn bezpłodności. W przypadku ciężkiego Hashitoxicosis możliwe są zaburzenia kardiologiczne i naczyniowe takie jak nadciśnienie tętnicze, kołatanie serca, a nawet migotanie przedsionków. Najgroźniejszym następstwem zaniedbania choroby jest powstanie pierwotnego chłoniaka złośliwego tarczycy lub raka brodawkowatego tarczycy.

5/5 - (1 głos)

© Copyright 2020. All Rights Reserved by Lekarz Marcin Inglot Port-Zdrowia.pl